Canederli in brodo – Knoedels in bouillon

Carissima sorella mia,

Heb je ooit naar een opname van de legendarische, Italiaanse pianist Arturo Benedetti Michelangeli (1920-1995) geluisterd? Zo niet, dan kun je dat rustig eens doen, want zijn interpretaties zijn van een grote schoonheid.
Sinds een paar dagen luister ik via een podcast ademloos een vijfdelig radioprogramma terug dat aan hem is gewijd, via de zender Rai Tre. De meester zelf is hierin alleen te beluisteren via zijn muziek, maar er wordt ook een groot aantal mensen dat hem gekend heeft aan het woord gelaten. Hun kleurrijke verhalen schetsen een interessant portret van de wereldberoemde kunstenaar. Voor de één was Michelangeli een onbenaderbaar enigma, de ander zag hem als een krankzinnige perfectionist en een derde herinnert zich vooral momenten met een sardonische grappenmaker. Maar ze spreken allemaal vol liefde over hem. 
Behalve als uitvoerend musicus, verwierf Michelangeli ook bekendheid als arrangeur. Met name voor het alpinisten koor SAT uit Trento bewerkte hij een groot aantal volksliederen, met als resultaat heel bijzondere muziek. Dit slaapliedje is er een voorbeeld van. Benedetti zegde in zijn leven meer concerten af dan dat hij er gaf en dat zegt wel iets over de complexiteit van zijn persoon. Ook zijn leerlingen (het waren er vele) beschrijven hem als iemand die streefde naar het onmogelijke en vaak in cryptische bewoordingen onhaalbare opdrachten gaf. Maar ze herinneren zich vooral de gulheid en hartelijkheid van il maestro. Hij stond bijvoorbeeld bijna dagelijks in de keuken, waar hij de meest verrukkelijke schotels voor zijn pupillen maakte. Ook hield hij van gevaar: veel vrienden van Michelangeli zijn nog steeds blij dat ze kunnen navertellen dat ze een lift van hem kregen in een van zijn Ferrari’s, waarmee hij na een paar glazen wijn, hoog in de bergen, over smalle kronkelweggetjes langs peilloze afgronden scheurde. 
Goede vrienden mochten de pianist “Ciro” noemen.
De violist Salvatore Accardo herinnert zich hem tijdens een opname van het pianoconcert  van Ravel. De dirigent, Ettore Gracis, was ook bevriend met Michelangeli. Toen ze de finale gingen spelen vroeg hij: “Ciro, wat voor tempo nemen we hier?’’ Benedetti keek hem aan hem met een dodelijke blik en zei: ”Het juiste tempo!” Daarmee was alles gezegd. Tijdens dezelfde finale bleek de fagottist dat juiste tempo niet helemaal te kunnen bijhouden en maakte een paar fouten. Michelangelo wendde zich tot de dirigent en zei: “Zeg Gracis, vraag aan die toeteraar of hij zijn kunstgebit wil uitdoen.” Ik denk niet dat onze vader Peter, die immers als dwarsfluitist in veel orkesten heeft gespeeld, deze humor erg op prijs gesteld zou hebben. De leukste anekdote wordt verteld door Carlo Maria Dominici, de jongste en meest geliefde leerling van Michelangeli. Ze bevonden zich in het duurste en sjiekste restaurant van Bolzano, obers buigend en alle andere gasten vol bewondering glimlachend naar de maestro. Op een goed moment haalde deze een slabbetje uit zijn tas tevoorschijn en gaf zijn leerling de opdracht dit om te doen. Thuis had hij er met viltstift twee gansjes op getekend en de woorden: “Sono piccolo e mi sbrodolo” oftewel: ik ben klein en ik klieder. (“brodo” betekent soep en sbrodolare doe je als de soep overal ingaat behalve in je mond. De juiste vertaling zou dus zijn: ik ben klein en maak er een soepzootje van).
Toen hij zag dat zijn leerling door de grond ging van schaamte pakte de maestro het slabbetje, deed het zelf om en begon tevreden te eten.

Tanti baci,

Frans

Ciao fratello,

Wat een goed verhaal en wat een fijn slaapliedje. Ik wilde dat ik Italiaans sprak, dan zou ik onmiddellijk die podcast gaan beluisteren. Ik ben wel meteen begonnen om muziek van A.B.M op Spotify te zoeken. Daar is gelukkig heel wat van te vinden. 

Ik moest bij het woord ‘brodo’ wel meteen denken aan mijn miskleun van een paar jaar geleden, toen ik een keer in Londen, in een geweldig Italiaans restaurant het gerecht ‘tortelini in brodo’ had gegeten. Ik vertelde het jou en noemde het  ‘een heerlijk bouillonnetje’. Je reageerde verontwaardigd: ‘Een van de meest prestigieuze gerechten van de Bolognese keuken noem jij een bouillonnetje?’ Sindsdien pas ik op mijn woorden als het om Italiaanse gerechten gaat.

Liefs

Karin